آزمون اندریافت کودکانآزمون اندریافت کودکان، یکی از مباحث مطرح در روان‌شناسی بوده و به معنای آزمونی است که برای سنجش شخصیت کودکان ۳ الی ۱۰ ساله به‌کار می‌رود. این آزمون با اقتباس از آزمون اندریافت بزرگسالان (TAT) در آمریکا در سال ۱۹۴۹ ساخته شد. آزمون اندریافت موضوع، بر این فرضیه مبتنی است که آزمودنی خود را با قهرمان اصلی داستانی که می‌سازد همانند می‌کند. در این مقاله بعد از بیان تعریف، هدف و روش اجرا به بررسی مراحل تفسیر این آزمون می‌پردازیم. ۱ - تعریفآزمون اندریافت کودکان، یک آزمون فرافکنی است که برای سنجش شخصیت کودکان ۳ الی ۱۰ ساله به‌کار می‌رود. این آزمون با اقتباس از آزمون اندریافت بزرگسالان (TAT) (Thematic Apperception Test) هنری موری (Henry murray)، توسط لئوپولدبلاک (Leopld Bellak) و سونیا بلاک (Sonya Bellak) در آمریکا در سال ۱۹۴۹ ساخته شد. مواد این آزمون شامل ۱۰ کارت است که روی هر یک، تصویرهایی از حیوانات مختلف در حالت‌های رفتاری شبیه به رفتارهای انسان ترسیم شده است. [۱]
شریفی، حسن‌پاشا، ارزشیابی شخصیت، ص۷۱، تهران، دانشگاه پیام نور، ۱۳۸۶، چاپ دهم.
علت انتخاب حیوانات به عنوان محرک دیداری فرافکن، مصاحبه‌ای بوده است که بلاک‌ها با ارنست کریز (Ernst Kris) داشته‌اند. کریز، معتقد بوده است که کودکان با حیوانات بهتر از انسان‌ها فرافکنی می‌کنند. زیرا انسان‌ها به‌ویژه بزرگسالان بازداری‌هایی را در کودکان ایجاد می‌کنند. از طرف دیگر بلاک‌ها به نظرات فروید در مورد داستان‌هانس کوچولو در مقاله "ترس مرضی یک کودک ۵ ساله" آشنایی داشته‌اند و می‌دانسته‌اند که در اکثر داستان‌های ملل برای کودکان، حیوانات نقش اساسی دارند. [۲]
بهرامی، هادی، کاربرد بالینی و تشخیص آزمون‌های فرافکن شخصیت، ص۱۹۲، تهران، دانا، ۱۳۷۲، چاپ اول.
بدین‌ترتیب لئوپولد و سونیا بلاک از ویولت لامونت (Violet Lamont) تصویرگر کتاب‌های کودکان خواستند که تصاویری را بر اساس پیشنهادهای ارائه‌شده و به سلیقه خود ترسیم نماید. لامونت نیز ۱۸ تصویر کشید. این تصاویر توسط بلاک‌ها و چند روان‌شناس دیگر که همگی در استفاده از آزمون TAT تجربه کافی داشتند، در مورد کودکان به‌کار گرفته شد. این متخصصان نتایج آزمون‌ها را به همراه اظهار نظرهای خود به بلاک‌ها عرضه کردند. پس از بررسی نتایج به دست آمده، بلاک‌ها از میان ۱۸ تصویر ۱۰ تصویر را انتخاب کردند. [۳]
لطف‌آبادی، حسین، آزمون‌های روانی – شناختی کودکان برای مشاوره کودک، ص۱۳۱، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۴، چاپ چهارم.
۲ - هدفهدف این آزمون، کمک به روان‌شناس برای درک نوع ارتباط کودک با اطرافیان خود، آگاهی از مکانیسم‌های دفاعی مورد استفاده کودک برای سازگاری، همچنین شناخت گرایش‌ها، تعارضات، رقابت‌ها و یا ترس‌های او است. [۴]
بهرامی، هادی، کاربرد بالینی و تشخیص آزمون‌های فرافکن شخصیت، ص۱۹۳، تهران، دانا، ۱۳۷۲، چاپ اول.
تصاویر آزمون، وسیله‌ای است برای برانگیختن پاسخ‌های کودک و فرافکنی وی در مورد: مشکلات تغذیه و مشکلات دهانی کودک، مشکلات مربوط به رقابت و درگیری با برادر یا خواهر، آشکارسازی طرز تلقی کودک نسبت به والدین و وسایل مربوط به روابط وی با والدین، مسائل زناشویی والدین از دید کودک (عقده ادیپ یا عقده الکترا و همچنین شوک اولین درک روابط زناشویی والدین). این آزمون همچنین در پی آن است که اوهام‌های کودک درباره خشونت و پرخاشگری، پذیرفته شدن در دنیای والدین، ترس از تنها بودن در شب و احتمال خودارضایی، رفتار در توالت و واکنش والدین در مقابل آن را آشکار نماید. [۵]
لطف‌آبادی، حسین، آزمون‌های روانی – شناختی کودکان برای مشاوره کودک، ص۱۳۲، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۴، چاپ چهارم.
۳ - نحوه اجرااولین مساله مهم در اجرای این آزمون و دیگر آزمون‌های کودکان این است که باید با کودک رابطه خوبی برقرار کرد و حتی‌المقدور باید این آزمون را به صورت بازی‌گونه اجرا کرد. یعنی به کودک گفته می‌شود که اکنون می‌خواهیم یک بازی را انجام دهیم. [۶]
لطف‌آبادی، حسین، آزمون‌های روانی – شناختی کودکان برای مشاوره کودک، ص۱۳۳، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۴، چاپ چهارم.
سپس کارت‌ها یکی پس از دیگری به کودک ارائه شده و از او خواسته می‌شود که برای هر تصویر داستانی بسازد. او باید آنچه را که هم اکنون در صحنه داستان می‌گذرد توضیح داده و بگوید که قبل از آنچه که اکنون در جریان است چه چیزی اتفاق افتاده است و پایان یا نتیجه داستان چه خواهد شد. [۷]
شریفی، حسن‌پاشا، ارزشیابی شخصیت، ص۷۲، تهران، دانشگاه پیام نور، ۱۳۸۶، چاپ دهم.
پاسخ‌های کودک را باید دقیقا یادداشت کنیم و در هر کارت، حرکات چهره و عکس‌العمل‌های عاطفی کودک را نیز ثبت نماییم. هنگامی که محدودیت زمانی وجود دارد یا کودک دچار مشکل بیش‌فعالی و کم‌توجهی است، بهتر است کارت‌هایی را به تناسب مشکل کودک از بین سایر کارت‌ها انتخاب کنیم و به اجرای آنها بسنده نماییم. [۸]
بهرامی، هادی، کاربرد بالینی و تشخیص آزمون‌های فرافکن شخصیت، ص۱۹۶، تهران، دانا، ۱۳۷۲، چاپ اول.
۴ - مراحل تفسیرهدف از تفسیر نتایج آزمون، تشخیص خصایص شخصیتی به‌طور اخص نیست، بلکه منظور از تفسیر نتایج، توصیف چگونگی برخورد آزمودنی با موقعیت‌های کلی و اساسی زندگی است. برای رسیدن به این هدف لازم است براساس داستان‌هایی که کودک برای تصاویر می‌سازد موارد زیر مورد بررسی قرار گیرند: ۴.۱ - قهرماننخستین وظیفه آزمایش‌کننده آن است که تعیین کند کدام یک از بازیکنان داستان، قهرمان اصلی است. فرض بر این است که آزمودنی با این چهره همانندسازی کرده و ممکن است نیازها، نگرش‌ها و احساساتش را به او فرافکنی کند. قهرمان کسی است که نقش اصلی را بر عهده دارد و رویدادهای داستان حول او می‌چرخد. آزمودنی ممکن است با بیش از یک قهرمان همانندسازی کند. این مطلب را می‌توان با اشاره‌های مکرر آزمودنی به قهرمان دوم و یا نسبت دادن نیازهای خود به وی روشن ساخت. [۹]
لطف‌آبادی، حسین، آزمون‌های روانی – شناختی کودکان برای مشاوره کودک، ص۱۴۷، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۴، چاپ چهارم.
۴.۲ - انگیزه‌ها و احساسات قهرمانانگیزهها و نیازهایی را که کودک به قهرمان نسبت می‌دهد ممکن است بیانگر انگیزه‌ها و نیازهای خود او باشند. به عنوان مثال، اگر کودک در چند تصویر به رفتارهای خشونت‌بار قهرمان اشاره کند، ممکن است این امر حاکی از نیاز وی به پرخاشگری باشد. یا اگر در تصاویر مختلف به توجهی که از روی سایر بازیکنان به قهرمان داستان مبذول می‌شود اشاره کند، این امر ممکن است بیانگر نیاز وی به مورد توجه قرار گرفتن و یا حمایت شدن باشد. نمونه‌هایی از نیازها عبارتند از: نیاز به محبت، پیشرفت، استقلال، پذیرش در جمع، تهییج، مخالفت و. . [۱۰]
لطف‌آبادی، حسین، آزمون‌های روانی – شناختی کودکان برای مشاوره کودک، ص۱۴۸، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۴، چاپ چهارم.
۴.۳ - حالت‌های درونینمونههایی از انواع حالت‌های درونی که آزمودنی ممکن است در داستان‌های CAT فرافکنی کند به شرح زیر است: ۴.۳.۱ - تعارضحالتی است که بین دو نیروی درونی کشمکش وجود دارد. وجود دو نیاز متضاد ممکن است تعارض ایجاد کند. برای مثال، آزمودنی ممکن است در یک داستان یا در بخشی از آن، از قهرمان داستان چهره‌ای تهدید‌کننده و در بخش دیگری و یا در داستان دیگر، چهره‌ای مهربان و حمایت‌کننده از او ترسیم کند. ۴.۳.۲ - تغییر هیجانینشان دادن تغییر در خلق یا نگرش نسبت به چیزی یا کسی. برای مثال ممکن است قهرمانی را که با وی همانندسازی کرده است فردی خوشحال و لحظه‌ای بعد او را غمگین و ناراحت توصیف کند. ۴.۳.۳ - خوشی یا غمآزمودنی ممکن است قهرمانی را که با وی همانندسازی کرده است خوشحال و شاد و یا غمگین و افسرده توصیف کند. ۴.۳.۴ - بدگمانیمحتوای داستان‌هایی که آزمودنی برای کارت‌ها می‌سازد ممکن است با احساس بدگمانی، بی‌اعتمادی و تردید همراه باشد. ۴.۳.۵ - حسادتآزمودنی در داستان‌هایی که می‌سازد ممکن است حسادت خود نسبت به خواهر یا برادر کوچکتر و یا حسادت نسبت به پدر و مادر یا روابط بین آنها را نشان دهد. [۱۱]
شریفی، حسن‌پاشا، ارزشیابی شخصیت، ص۸۰، تهران، دانشگاه پیام نور، ۱۳۸۶، چاپ دهم.
۴.۴ - نیروهای محیطی قهرمانمنظور از نیروهای محیطی و یا فشارها، عواملی هستند که رفتار آدمی را برمی‌انگیزند یا نیازهایی را به وجود می‌آورند. آزمایش‌کننده با توجه به محتوای داستان‌هایی که توسط کودک ساخته می‌شود باید نوع محیطی را که قهرمان در آن زندگی می‌کند و با آن در تعامل است مورد بررسی قرار دهد. این محیط ممکن است با محدودیت‌ها، فشارها و محرومیت‌هایی همراه باشد. به عنوان مثال ممکن است در تصویر شماره ۱ به کمبود غذا اشاره کند (فشار محرومیت) و یا در توصیف رفتار یکی از جوجه‌ها که با وی همانندسازی کرده است "مرغ بزرگ نمی‌گذارد از ظرف، غذا بردارد" (فشار محیط طردکننده). انواع فشارهایی که در داستان‌ها ممکن است مطرح شوند، نشانگر عوامل محیطی موثر بر رفتار و نیازهای آزمودنی است که عبارتند از: فشار محرومیت، فشار محیط بیگانه و طردکننده، فشار از دست دادن، فشار محدودیت، فشار محیط ناامن، پرخاشگر و خصومت‌گر، فشار محنت و غم‌زدگی، فشار دوستی و وابستگی. ۴.۵ - مفاد و نتایج داستاناز مجموع اطلاعاتی که در مراحل قبل از اجرای آزمون به دست می‌آید و با ترکیب آن با مضمون کلی داستان‌ها و نتایج آنها می‌توان یک تصویر کلی از چگونگی برخورد آزمودنی با محیط خود و نحوه تعامل وی با خانواده و همسالان و به‌طور کلی با جهان پیرامونش به دست آورد. بدیهی است تفسیر و نتیجه‌گیری از داستان‌هایی که کودک می‌سازد باید با در نظر گرفتن سایر اطلاعاتی که درباره وی وجود دارد، مانند مشاهده رفتار در خانه یا مدرسه، گزارش والدین و معلمان و نتایج سایر آزمون‌هایی که درباره وی اجرا شده است انجام شود. با وجود این، تفسیر و نتیجه‌گیری از نتایج آزمون و سایر اطلاعات باید با قید احتمال و احتیاط همراه باشد. [۱۲]
شریفی، حسن‌پاشا، ارزشیابی شخصیت، ص۸۱، تهران، دانشگاه پیام نور، ۱۳۸۶، چاپ دهم.
۵ - پانویس
۶ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «آزمون اندریافت کودکان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۶/۱۶. رده‌های این صفحه : آزمون‌های روانی | روان‌سنجی | روان‌شناسی بالینی | مباحث روان‌شناسی | مشاوره و راهنمایی
|